Doodmoe van het doodmoe zijn

Stel je voor: een kring mensen. Ze zitten zij aan zij. Hebben een paar dingen met elkaar gemeen, zonder dat ze het weten. In stilte zijn ze verbonden door hetzelfde lot.

Kijk, een beetje achter in de kring daar, dat is de psycholoog die elke dag met cliënten met levensproblemen werkt en die altijd maar mee moet veren met wat ze allemaal vinden en voelen (ook van haar, want ‘cliënten hebben het recht op projectie’). Ze doet haar werk goed, omdat ze heel goed is in begrijpen, uitleggen en verbanden zien. Links daarvan zit de verpleegkundige, die dag in dag uit geconfronteerd wordt met ziekte, pijn en ellende en die haar stinkende best doet om ‘professioneel afstand te houden’. Ze doet haar werk zo goed omdat ze een geweldig oog heeft ontwikkeld voor het gat waar ze ‘in moet springen’. En weet je wie er ook zit? De editor. Daar aan het einde, een beetje verstopt, zit de filmmateriaalsnijder van journalisten/camjo’s die de ongepolijste ellende van de oorlog in Oekraïne voor haar ogen ziet voltrekken. Ze wordt steeds ingehuurd omdat ze zo ‘precies op de millimeter goed kan snijden in het bronmateriaal’. Dat kan ze zo goed omdat ze zich geweldig kan inleven in welke ellende net wél en net níet meer te verstouwen is voor het publiek. Maar niemand weet dat zij alles te zien krijgt, ze ontkomt niet aan de afschuw en horror. En dan is er de uitvaartondernemer, de boeddhistisch leraar, de onderwijzer, de arts-in-opleiding, de kinderpsychiater, de zorginstellingdirecteur… en ga zo maar door.

Compassion Fatigue

Wat deze groep gemeen heeft met elkaar? Ze waren allen mijn klanten. En wat hebben ze nog meer gemeen? Ze leden allemaal aan ‘compassion fatigue’. Ze waren, zonder dat ze het zelf wisten, doodmoe van het zorgen voor anderen, hun dagelijkse bestaan gaat alleen maar over ‘niet-leuke zaken’. Ze hebben teveel ellende in lange tijd op het netvlies gehad en zijn doodmoe van het doodmoe zijn. Voorbij het stadium waarop ze aan de bel hadden moeten trekken. Maar opgeven was geen optie. Mensen in ‘ons vak’: wij zijn getraind om onze eigen emoties opzij te zetten terwille van het proces van de ander. Nee, je mag niet meehuilen op de begrafenis van het kleine kindje. Nee, je mag niet boos worden op de depressieve ouder die voor de 10e keer zijn kind vergeet van school te halen. Nee, je mag niet halverwege de filmbeelden stoppen met editen en je hoofd wegdraaien.

Kan niet.
Mag niet.
Want de ander gaat voor.

Het is je werk.

En zo hoort het ook, in ‘het vak’. Zou je zeggen.

Maar ja. Niet als je daar zelf aan onderdoor gaat.

Wil je hier meer over leren? En jezelf 6 weken onderdompelen in deze thematiek, denk dan eens aan de onderstaande training.

Kenmerken

Wat kenmerkt compassion fatigue?

• Je merkt dat je nauwelijks meer oprecht medeleven op kunt brengen voor anderen;
• Boven je hoofd zweeft een donkere wolk met veroordelingen over jezelf dat je ‘zo hard geworden bent’;
• Je voelt je uitgezogen, leeggetrokken, de verhalen van al je klanten / casussen / cliënten beginnen door elkaar te lopen en het ontwarren lukt niet meer;
• Je mist het vuur van vroeger voor je eigen werk, denkt stiekem ‘wanneer is deze dag voorbij’;
• Er zijn oude angsten die weer naar de oppervlakte komen (doe ik het nog wel goed, kán ik dit eigenlijk nog wel, moet ik niet Heel Wat Anders gaan doen);
• Je fantaseert over een onbewoond eiland, een wereldreis of al je schepen achter je verbranden;
• Je komt vermoeider uit je bed dan je er in stapte.

Magische Plek of Dienende plek

Een van de oorzaken van Compassion Fatigue kan zijn, dat je gekozen hebt voor je vak ‘vanuit de magische plek’. Dat verdient wat uitleg. We hebben allemaal ons eigen systeem van herkomst en dat kun je spreekwoordelijk allemaal achter de ander zien staan als je elkaar ontmoet. Aan die systemen zijn we onbewust loyaal. Je voelt je prettig en ‘onschuldig’ als je van daaruit handelt. Misschien zeg je zelfs wel dat de dingen ‘zo horen te gaan’. Doe jij dit bijvoorbeeld ook: dat als collega’s hun rol niet pakken, jij deze als vanzelf wel aanneemt? Voelt dat vertrouwd? Zie jij altijd wat er nodig is ‘aan de overkant’? Spring je sowieso eigenlijk altijd het in spreekwoordelijke gat? Goeie kans dat je werkt vanuit je magische kindplek. Het woordje magisch verwijst naar het magisch denken van een kind en heeft een eigen doel: meestal om de boel bij elkaar te houden. Maar het is (dus) niet altijd de plek die jou het krachtigst maakt. Is daar misschien een patroon in te ontwaren? De dienende plek is een plek die je later zelf moet veroveren, als je weet hebt gekregen van je magische kindplek en hebt ingezien dat dat je niet meer dient. H

Wie goed voor zichzelf zorgt is een geschenk voor de ander

Ik geef je een paar tips mee, waar je beslist iets minder van die ‘fatigue’ gaat voelen.

Halfdoorlaatbaarheid beoefenen. Ik weet niet wie zich van biologieles nog het ‘semi-permeabele membraan’ kan herinneren, maar het is een term die met name in de biologie en de scheikunde wordt gebruikt om de eigenschappen van een membraan te beschrijven dat sommige moleculen doorlaat en andere niet. Hoe gek het ook klinkt, ook in ons werk in deze halfdoorlaatbaarheid te beoefenen. Met zelfs heel concrete, lichamelijke oefeningen.

‘Eerst ik, dan jij’ beoefenen. Iedereen weet dat je in het vliegtuig eerst – in geval van nood – het mondkapje zelf op moet zetten, voordat je je kind gaat helpen (terwijl alles in je schreeuwt dat daar je eerste beweging naar toe zou moeten vloeien, want ‘mijn kind, mijn kind!’). Voordat ik een klant aanraak, bijvoorbeeld, adem ik eerst zelf goed in en uit. Zodat ik ‘bij mijzelf ben’ met mijn aandacht. Vanuit die plek kan ik veel beter, schoner, dienen. Dit moet je tweede natuur worden is kan met behulp van herhalende lessen hierin.

Eten – Bewegen – Slapen. Dit zou je mantra moeten worden; eten, bewegen, slapen op orde krijgen. Echt, eerst dat op orde. Gezond en matig eten, voldoende bewegen in de buitenlucht dagelijks, goed slapen (ja, de uren voor 24:00 uur tellen dubbel, ja) en meer uren dan je vaak denkt. Dit zijn typisch dingen die we veel beter volhouden met een buddy.